Na današnji dan pre 275 godina građani Petrovaradinskog Šanca otkupili su svoju slobodu time što su za 80.000 forinti kupili svom naselju titulu slobodnog kraljevskog grada.
Tog 1. februara Novosađani su od carice Marije Terezije dobili kolektivni plemićki status, koji ih je branio od samovolje vojnih i feudalnih vlasti Habzburškog carstva.
“Ja, Marija Terezija, Božjom milošću carica rimska, a kraljica Ugarske, Češke, Dalmacije, Hrvatske, Slavonije, Rame, Srbije, Galicije, Lodomerije itd. itd. dajem glasom ovoga pisma na znanje svakome, koga se tiče, da taj toliko puta spominjani naš Petrovaradinski kameralni grad, koji leži na drugoj strani Dunava u bačkoj županiji na zemljištu Sajlovo, silom naše kraljevske moći i ugleda iz ranije navedenih razloga, činim slobodnim kraljevskim gradom. Da ga uvrstimo, primimo i upišemo u broj, krug i red ostalih naših slobodnih kraljevskih gradova naše kraljevine Ugarske tako i naših naslednih zemalja. Ukidajući mu dosadašnje ime Petrovaradinski šanac, nađosmo za dobro da se ubuduće zove i da mu naslov bude Neoplanta, mađarski Uj-Videgh, nemački pak Neu-Satz, srpski Novi Sad i bugarski Mlada Loza”, navedeno je u Povelji.
To je značilo da Novi Sad dobija pravo na sudsku, zakonodavnu i izvršnu vlast u vidu Magistrata sačinjenog od dvanaestorice građana i građanki, pravo da donese gradski Statut i ubire porez. Po priznatim pravima i preuzetim obavezama, Novi Sad izjednačio se s ostalim urbanim komunama Carevine, koje su u to vreme iz feudalne epohe polako prelazile u građansku.
Elibertaciona povelja Marije Tarezije bila je osnov i uslov privrednog, kulturnog i demografskog razvoja Novog Sada, a do nje su Novosađani stigli zajedničkim naporom, bez obzira na veru i naciju. Da li su tada znali da će od malenog naselja na mestu nekadašnjeg mostobrana Petrovaradinske tvrđave nići sada gotovo polumilionski grad, teško je reći, ali da nisu “odrešili kesu”, Novi Sad danas sigurno ne bi bio jedan od regionalnih centara i grad s izglednom budućnošću.
Od 1998. godine 1. februar se i zvanično obeležava kao Dan grada, a građanima i građankama zaslužnim za doprinos i promociju slobodarskih vrednosti koje su prepoznate kao najznačajnije obeležje grada i njegovih stanovnika i stanovnica dodeljuje se prestižna Februarska nagrada. Ove godine “golubicu” dobija čuveni violinista Stefan Milenković.
Izvor: Dnevnik.rs
Foto: Arhiva/NSEPK/J. Ivanović
