Sinoć je pred brojnim auditorijumom po prvi puta van okvira festivalske manifestacije i programa, izvedena “Koštana” u režiji Andraša Urbana, u izvođenju ansambla drame na srpskom jeziku Narodnog pozorišta iz Subotice, u Novosadskom pozorištu. Ovoj lepoj razmeni i saradnji dvaju ansambala svakako, uzročnik treba tražiti i u činjenici što je vodeću rolu, jednog od tragičkih likova iz živopisnog i koloritnog brevijara Juga Srbije, Bore Stankovića, tumačila teatarska nadahnjujuća zvezda, harizmatična, strastvena i uzbudljiva, glumica Novosadskog (Ujvidek szinhaz) pozorišta, Emina Elor.
Rekontekstualizujući idiličnu predstavu o srpskoj tzv. pesmaričkoj književnosti (graždanska kultura u druge polovine XIX i početka XX stoleća), kompozitorka Irena Popović Dragović je dobrom delu izučavalaca i teoretičara književnosti i drame, verovatno otvorila novi mogući aspekt posmatranja, ove stilsko-književne podformacije, koristeći se poezijom Stanislava Vinavera, Stevana Vladislava Kaćanskog, Milorada Petrovića-Seljančice, Jovana Đorđevića i drugih onovremenih pesnika i poeta, u izrazito “crvenbanovskom-sakupljačko Vukovskom” kontekstu, a u duhu specifične Urbanovske poetike i pozorišnog poimanja.
Sama postavka literarnog Stankovićevog klasika, unekoliko je zbunjujuća jer osavremenjavanje i izneveravanje predloška ili nije sprovedeno do kraja ili je neintervenisanje na tekstu (izuzev skraćenja) u pogledu vranjanske toponimije i južnjačke patrijarhat običajnosti, dijalekta, leksikografije plošno i bledunjavo korespondiralo sa rediteljskom potrebom za aktuelizacijom u pogledu problematizovanja problema vezanih za Crkvu i savremenu “pastvu”, probleme manjinskih grupacija (Roma), predominacije (muško ženskih odnosa), i principa napuštenog patrijarhalnog obrasca (koji je karakterisao davnašnje nam društvo). Iako mezimac pozorišnika diljem regiona i u teatarskim krugovima viđen kao jedan od nosilaca nove vojvođanske pozorišne estetike i poetike, čini se da je “Koštanom” (izuzev sjajne metafore o koncu predstave o silovanoj, travestirnoj Srbijici koja ropćući ispevava “Bože pravde”), Andraš Urban pomalo silovao aktuelnost tema (koje forsiraju novogovornici Brisela, UN i ostali zagovornici dobijanja apanaža preko večito zahvalne teme ljudskih prava i diskriminisanja svega i svačega), baš kako je i njegova “Koštana” silovana i uz ostale ženske likove u predstavi toliko puta “razvlačena”, da se neizostavno nameće pitanje, kako u opšte žene, Romi ili pripadnici manjiskih seksualnih grupacija u opšte preživljavaju u savremenom srpskom društvu, tako ugroženi?!
Autor: Teodora Ž. Janković
Foto: Arhiva NP Subotica
