Još je Vuk Karadžić 1817. godine rekao o Novom Sadu da je “najveće Srpsko opščenstvo u svijetu”, znajući da su u to vreme većinu stanovništva činili Srbi, a imali su i najveći broj učenih ljudi. Sa punim pravom se pričalo da je da je ovaj grad “otečenstvo učenih Srbalja”. U ono vreme krem Srpskog kulturnog miljea se iz Budima, Pešte i Sentandreje pomera na jug, a zadržava se oko polovine XIX veka u Novom Sadu i to na duže vreme i upravo tada on dobija naziv “Srpska Atina”.
Novi Sad je ne samo kulturno, nego i političko središte celog Srpstva, a najznačajniji je bio narodni pokret, koji je predvodio dr. Svetozar Miletić. Njegov list “Zastava” imao je jak uticaj na javno mnenje ne samo među Srbima u Ugarskoj, već i u svim srpskim zemljama. Matica srpska, koja se 1864. godine preselila iz Pešte u Novi Sad, bila je u pravom smislu matica za prosvetiteljski i kulturni preporod.
Često se pitamo kada je i ko prvi put upetrebio taj naziv “Srpska Atina”.
Bilo je više različitih tumačenja, ali se svi istoričari uglavnom oslanjaju na nalaz Ljubomira Lotića, književnika i dugogodišnjeg službenika Matice srpske. On kaže da je tragao za poreklom ovog imena i razgovarao sa mnogim starim novosađanima i došao je do profesora novosadske gimnazije i funkcionera Matice srpske Milana A. Jovanovića – Babe.
Stari profesor je govorio da je “kum” simboličnog naziva Novog Sada bio Novosađanin Stevan Jelinić Ćebende.
Kao vatreni pristalica Miletića i narodnjaka, on je često sedeo u kafanama sa vođom srpskog narodnog pokreta i navodno je u jednom razgovoru, dok se govorilo o Novom Sadu, dok je gradonačelnik bio Miletić, uporedio je Novi Sad sa Atinom.
Koliko se zna, Jelinić je bio zanatlija, mesar po struci, a u knjizi Matičinih članova navodi se kao “arendator”.
Ostaje dilema da li se taj naziv koristio i pominjao pre njega, ali do danas poznatim izvorima, imena ovom gradu su dali Marija Terezija i Stevan Jelinić Ćebenda, koji su takoreći i kumovi Novom Sadu.
Izvor: mojnovisad, Zoran Knežev
