Berlinski zid, otkazivanje ljubavi Staljinu, kubanska kriza, “hladni” ali i mnogi drugi “vrući” ratovi, “majska revolucija”, 1968 godina, Gorbačov i perestrojka, kraj Sovjetskog saveza, “tršćanska kriza”, Prvi samit nesvrstanih u Beogradu, i brojni drugi događaji i pojave koje su obeležile svetsku političku i društvenu scenu sveta druge polovine 20. veka, našli su se u fokusu pažnje tokom predstavljanja knjige intervjua “Ogledanje moći”, doajena jugoslovenskog i srpskog novinarstva, Harija Štajnera, koju su upriličile Izdavačka kuća “Clio”, Color Press Grupa i Spomen zbirka Pavla Beljanskog (SZPB) u kojoj se promocija i odvijala.
Publicističko izdanje, jednog od osnivača Nezavisnog društva novinara Srbije (NUNS), osnivača i direktora beogradskog Medija centra, petodecenijskog novinara (“Večernje novosti”, “Borba”, spoljnopolitičkog komentatora i urednika magazina “NIN” i “Vreme”), Harija Štajnera je jedinstven bedeker istorijskih događaja koji su obeležili tokove svetskih političkih procesa i polarizacija, ukoričen kroz formu od stotinak odabranih intervjua, koje je autor bio u prilici da sačini sa carem Hajlem Selasijem, kraljem Mahendrom, britanskom premijerkom Margaret Tačer, Indirom i Radživom Gandijem, Vilijem Brantom, Henrijem Kisindžerom, Simonom Vizentalom, Norodom Sihanukom, Ulofom Palmeom, Brunom Krajskim, Robertom Maknamarom, Edvardom Tedijem Kenedijem, Hansom Ditrihom Genšerom, Vladimirom Velebitom, Markom Nikezićem, Budimirom Lončarom, i brojnim drugim državnicima i diplomatama sveta.
Primenjujući analitičko-sintetički metod u izlaganju, jedan od najdugovečnijih jugoslovenskih diplomata (od 1950.godine!), a svakako njen poslednji savezni ministar inostranih poslova u vladi, onomad omiljenog Ante Markovića, Budimir Lončar, predočio je nekolike razmeđe u hladnoratovskoj politici velikih sila, govorio o “okruglim datumima” – 55 godina od sastanka lidera UN koji su tada najavili novu misao, akciju i energiju u “rešavanju svetskih kriza”, 25 godina od završetka rata, itd. koji koincidiraju sa objavljivanjem Štajnerovog “Ogledanja moći” kao prvog takvog štiva u ediciji “Multimedija” IK Clio, dajući osvrt i komentar na današnji multipolarni i multicentrični svet, “izrešetan” fragmentacijama, što je dokaz, po Lončarovim rečima da je trijumf pobede nad izvorima hladnoratovske politike zakazao.
S toga Lončar, i drži da je knjiga njegovog prijatelja Štajnera, “dobra uputnica u pogledu toga gdje je svijet bio, gdje je danas i kuda se on kreće.”
Poslednji ambasador Nemačke u SFRJ, Hans Jorg Ajf je podsetio na ugled koji je ova zemlja uživala u međunarodnim krugovima u svetu i potcrtao da je Štajnerova knjiga istovremeno i dragoceno istorijsko svedočanstvo, ali i svojevrstan udžbenik – vodič, za sve istraživački nastrojene i zapitane mlade ljude zainteresovane za istorijske i političke procese:
“Razvojni put od rascepljene Evrope do prevladavanja podele u Harijevoj knjizi se pokazuje kao drama čiji kreščendo ostavlja bez daha. Gorbačov, perestrojka, sporazumi o kontroli naoružanja, pad Berlinskog zida, ponovno ujedinjenje Nemačke… Sve su to bili odlučujući događaji od trajnog značaja. Samo se raspad Jugoslavije nije dobro uklapao u ceo taj raspored“, rekao je karijerni diplomat Jorg Ajf.
Spoljno politički novinar, Boško Jakšić se predočavajući generaciju novinara međ kojima je i Štajner bio jedan od uglednika i reprezenata profesije koja je bila cenjena u evropskim i svetskim okvirima, podsetio i imena kakva su bili i potpisi: Jovana Mihovilovića, Slobodana Glumca, Frane Barbijerija, Saše Nenadovića, Leona Daviča, “koji su donosili permanentno iz sveta ideje, ali i bili u prilici, koliko to novinarski zanat dozvoljava da ponekad i učestvuju u ostvarivanju dobrog imidža nekadašnje zemlje.”
Dakako, diplomatija kao kruna i aristokratkinja politike svake zemlje imala je reprezente u ondašnjoj Jugoslaviji u vidu sorbonskog đaka, Koče Popovića, Mirka Tepavca, Đurđe Ivekovića, Mićunovića, itd… a danas je, ona koja puni stubce dnevnih izdanja sa podacima o neverovatnim radnim i profesionalnim biografijama u MSP, te se neumitno nameće zaključak, da je kadar one zemlje, uza sve njene manjkavosti, i glede novinarskog i u pogledu diplomatsko – konzularnog a karijernog zanata, bio baziran na znatno solidnijim obrazovnim i humanističkim osnovama.
Upravo o ovom nesolidnom trenutku danas kroz koje prolazi kako novinarska struka, tako i društvo u celini, progovorio je i sam doajen spoljnopolitičkog “međupogleda”, kako je nazvao formu intervjua u svojoj knjizi, Štajner i objasnio kako se odlučio na ukoričavanje svojih susreta sa državnicima sveta:
“Uzbudljivih, mada ne uvek prijatnih 50 godina provedenih u novinarstvu, teško je i zamisliti. Neki događaji, srećom, nisu bili moj ‘fah’, ali su itekako uticali na moj novinarski angažman (lomovi u NIN-u povodom ‘progona’ liberala i Osme sednice CK SKS). Otkazivanje ljubavi Staljinu, Berlinski zid, Armstrong na Mesecu, kubanska kriza, Gorbačov i perestrojka, kraj Sovjetskog saveza, razlaz sa Slovencima, pa sa Hrvatima, ratovi u Hrvatskoj i Bosni, nestanak Jugoslavije, Kosovo, bombardovanje Srbije, Peti oktobar, i konačno pad Miloševićevog režima – prisećanja su na neke značajne događaje tog vremena. Nije baš malo, zar ne?! I ako bi me danas upitali šta je to najdragocenije što mi je pružilo poluvekovno bavljenje novinarstvom, bez oklevanja bih odgovorio: prilika da upoznam izuzetne državnike i odista velike ljude sa svih kontinenata. Jednog ipak izdvajam i srećan sam što sam ga više puta intervjuisao, a to je Vili Brant. Donedavno nisam ni pomišljao da sve te ljude okupim u jednoj knjizi. I kada sam se, u mnogome i na insistiranje moje kćerke Sandra, već odlučio, postalo je očigledno da tu nedostaje bitan podatak – šta se sa tim ličnostima dogodilo u godinama i decenijama posle mojih intervjua sa njima. Tako su nastali i ‘dodaci’ unutar knjige, koji su dopuna onome što je nekad rečeno, ali i otkrića, i za mene, nepoznati detalji i zanimljivosti. Ponekad sam dodavao samo neke biografske podatke, ponekad i šire opise koji su tek naknadno davali potpuniju sliku i isticali značaj ličnosti i vremena“, rekao je ovaj skromni, a razboriti svedok jedne epohe i vremena koja je pamtila velike državnike, lidere u pravom smislu te reči i novinare koji su držali do vlastita ugleda i znanja, te je tako i javnost smatrala da je to profesija gospodska i onih odabranih posvećenika.
Autor: Teodora Ž. Janković
Foto: Mladen Sekulić
