Jedan od najznačajnijih kulturno-istorijskih i religijskih spomenika Novog Sada jeste sinagoga. Smeštena u Jevrejskoj ulici, u centru grada, Novosadska sinagoga jedna je od četiri sinagoge koje postoje danas u Srbiji.
Sagrađena je u periodu od 1906. do 1909. godine, po projektu mađarskog arhitekte Lipota Baumhorna i jedna je od najvećih u ovom delu Evrope.
U Novom Sadu sinagoge su podizane još u XVIII veku, a današnja je peta po redu i sazidana je na mestu četvrte koja je građena 1826. godine.
S obzirom na to da su novosadski Jevreji pripadali kulturnom krugu mađarskih Jevreja, ova sinagoga sagrađena je u skladu sa tradicionalnim propisima aškenaskog obreda i neološkog, liberalnog pravca, dok stilski pripada ranoj secesiji.
Iskusan u izgradnji sličnih objekata Lipot je sve dunđerske poslove poverio Đuli Labašu, a nadzor nad izgradnjom inženjeru Adolfu Dojču. Novosadska lepotica čija je gradnja počela 3. juna 1906. završena je i svečano osvećena 8. septembra 1909. godine.
Građena kao trobrodna bazilika, sinagoga ima kupolu raspona 13 metara, koja se uzdiže na visini od 40 metara. Otvori u višim zonama hrama ukrašeni su sa oko 300 kvadratnih metara dekorativnih vitraža.
Sama zgrada sinagoge izgrađena je ukrštanjem različitih stilova, a na ulazu stoji natpis: “Ki beti, bet tefila ikara l’kol haamim” što u prevodu znači: “Neka ova kuća bude dom molitava za sve narode”.
Najvelelepnije Lipotovo delo u Novom Sadu jeste kompleks sinagoge koji čine zgrada hrama, škola i Jevrejska opština.
Naime, sa obe strane sinagoge podignute su dodatne građevine. Jedna od njih bila je jevrejska osnovna škola (današnja Srednja baletska škola), a druga sedište jevrejske opštine.
U doba okupacije u sinagogi su zatvarani novosadski jevreji koji su nakon toga bili deportovani u koncentracione logore.
Oko 4000 jevreja preživelo je drugi svetski rat u Novom Sadu, a s obzirom na to da ih danas u gradu živi svega četiri stotine, sinagoga se više ne koristi kao sakralni objekat, već kao koncertna dvorana u kojoj se održavaju koncerti klasične muzike i predstave.
Izvor: https://graditeljins.wordpress.com / Dnevnik.rs / NsHronika.rs
Foto: https://graditeljins.wordpress.com / Stare fotografije Novog Sada
