U okviru međumuzejske saradnje somborskog Gradskog muzeja i novosadskog Muzeja Vojvodine (MV) sinoć je otvorena izložba “Zaostavština dr Laze Kostića u Zavičajnoj zbirci likovne umetnosti Gradskog muzeja Sombor”, dočim se pred Somborcima, o istome danu našla izložba o dr Radivoju Simonoviću, Lazinom prijatelju, lekaru i fotografu koju su priredili kustosi i istorici iz Muzeja Vojovodine.
Izložbu o velikom eruditi, pesniku, pravniku, prevodiocu, estetičaru, dramatičaru, sportisti, diplomati, Lazi Kostiću, odnosno njegovoj zaostavštini, priredila je istoričarka umetnosti i kustoskinja, Zora Šipoš, koja je na otvaranju potcrtala zainteresovanima:
– Gradski muzej Sombor je 1984. godine iz zaostavštine čuvenog pesnika otkupio veliki broj predmeta, koji pored svoje stilske i umetničke vrednosti, imaju izuzetan značaj za izučavanje nacionalne istorije i kulture naše zemlje. Muzejski eksponati ovde prikazani su većim delom u stalnoj postavci našeg muzeja i čine nekoliko ambijentalnih celina sa kraja 19. veka, ilustrujući tako vreme kada je Laza boravio i živeo u Somboru -objasnila je svoje profesionalno htenje autorka postavke.
Problematizujući i dočaravajući segment tzv. društvene istorije, odnosno, toliko popularne poslednjih godina – istorije privatnog života što znamenitih ljudi, što društva u celini, i izložba o zaostavštini dr Kostića kreće se po liniji onog njegovog antologijskog naslova stihića “Međ’ javom i med snom” jer je od autohtno Lazinih “predmeta i poseda” sačinjava njegov pisaći bidermajerski astal, dočim su svi ostali predmeti, umetnine, rukopisi, i ostali artefakti (dobar deo zaostavština njegove žene Julijane Palanačke) vezani za samu epohu i stilske formacije koje su bile popularne u onovremenome enterijeru i dizajnu, te privatnome “modus vivendiju” (načinu života), a koji su, sačinjavale: salonske garniture u neorenesansnom, ampir, bidermajer stilu, escajzi, srebrnina, tapiserije, uljana platna, predmeti primenjene umetnosti “oprljeni” dahom secesije koja se ogledala u dekorativnosti, istančanoj ornamentici, upotrebi plemenitih materijala prilikom izrade ovih artefakata koji svedoče o bogatom i oplemenjenom životu naših intelektualca, koji su pratili evropske i svetske trendove, onovremene, dakako upodobljujući ih u svoju nacionalnu matricu i sredinu iz koje su potekli.
Ponajbolje je to opisao, otvarajući izložbu, akademik Miro Vuksanović (i sam dugi niz godina profesionalnim pregnućem vezan za Sombor), izmeđ’ ostalog, rečima:
– Iščitavao sam Milana Savića, Mladena Leskovca i Kašanina, koji su do detalja pouzdano pisali o Lazi, sa sposobnošću da im opisi sitnih podataka budu prave arabeske. Na dobro pripremljenoj i muzeološki logičnoj izložbi autorke Zore Šipoš nije bilo nužno da se pominju. Proučio sam svedočenja Lazinog doktora Simonovića, svestranog čoveka čije su uspomene na Lazine somborske godine prvoredni izvor… Ali, u središtu somborske muzejske izložbe, kao i moje rasprave “Laza Kostić u Somboru” objavljene u časopisu “Dometi” 1976. godine, nalazi se Lazin pisaći sto, njegov “Schreibtisch”. To radno mesto je čuveno. O njemu je pisano i kazivano. I to je jedino njegovo, nabavljeno po njegovoj velikoj želji, jer do svoje 54 godine nije imao svoj sto za pisanje. Naručio ga je u Beču, kod ondašnjeg poznatog majstora Tajbnera. Laza je pisao stojeći, raskomoćen, ponekad bez odeće. Za tim “šrajbištom” ispevao je pesme “Srbu” (posvećenu Ljubi Nenadoviću), Prolog za “Gorski vijenac”, sabrao je za njim svoje pesme koje je objavio 1909. godine u Matici srpskoj, itd… Nema Lazinih radova sa somborskog “šrajbišta” na izložbi somborskog Muzeja. Ali ima slika, predmeta, stvari koje su bile oko Laze. I to je za ovakvu priliku dovoljno zanimljivo, provokativno i privlačno, te pod dugim naslovom jasno obrazloženo – anticipirao je Vuksanović.
I zaista je tako. U to ćete se uveriti ukoliko budete pohodili Muzej Vojvodine do 29. februara do kada možete šacnuti i pronaći se u privatnome žitku čoveka koji je dodirivao “seljenske stude”, prevodio Šekspira, pisao erotski dnevnik, boksovao, bio saradnik Svetozara Miletića, i šta sve ne, pokazujući za života šta eruditivni intelektualac renesansnog tipa sve može biti, Koviljčan rodom, a od velika sveta delom – dr Laza Kostić.
Autor: Teodora Ž. Janković
Foto: Zoran Knežev
