U alternativnom prostoru Omladinskog kluba CK 13, sinoć je premijerno pred kamernom, novosadskom publikom izvedena predstava “Novi svetski poredak” u režiji Srđana Radakovića.
Komad jednog od najvećih dramatičara engleskog govornog područja druge polovine 20. stoleća, Harolda Pintera (rodonačelnika novog dramskog podžanra u 20. veku tzv. “komedije pretnje”; širem čitalačkom auditorijumu poznatog po ekranizacijama njegovih dela: “Rođendanska zabava”, “Izdaja”, “Žena francuskog poručnika”…), motivisao je senzibilnog i zapitanog, profesora novosadske Akademije umetnosti, Radakovića, verovatno kao i dobar deo svetske akademske zajednice, na dijalog sa Pinterovskim “opsesivnim temama” – pretnjama nesigurnosti u ljudsku egzistenciju, pretnjama skrivenog i otvorenog nasilja, sklonosti da u svakom trenutku egzistencija bude savladana izlivima straha i elementarne surovosti i na krajnje redukovanu postavku (u scenskom i kostimografskom smislu) “Novog svetskog poretka”:
– Osnovna zamisao predstave „Novi svetski poredak“ je da se nevelika, ali značajna Pinterova drama, u kombinaciji sa delovima drugih dramskih tekstova poput “Još jedno pred polazak” i “Gorštački jezik” (odnosno “Mountain language” – “Planinski jezik” napisana 1985. godine, nakon, Pinterovog boravka sa Arturom Milerom u Turskoj, kada je bio u prilici da se susretne sa velikim brojem kurdskih političkih zatvorenika, mahom intelektualca, koji su bivali podvrgavani inim oblicima toruta i monstruoznosti, i na koje je Pinter reagovao i javno kada je u Američkom veleposlanstvu održao govor podržavajući nesretne pripadnike ovog naroda i zbog kojeg je bio izbačen sa prijema, a Miler ga je solidarno sledio, prim. TŽJ), pretvori u specifičan dramski kolaž koji razotkriva krik savremenog čoveka koji više nije u stanju da razotkrije istinu i laž, čoveka koji se slepo drži za savitljivi štap demokratije, kojom upravljaju bombe, dronovi, mediji, vrednosti globalnog potrošačkog društva, krupan kapital, iskrivljena religiozna osećanja, tajne službe… Tema kojom smo se u predstavi bavili je razotkrivanje brutalnosti mehanizma kojima nevidljiva ruka vlasti lomi kičmu pojedinca, ubijajući želju za spoznajom istine. Naslov drame “Novi svetski poredak” upućuje na frazu koju je 1990. godine izrekao Džordž Buš – “out of these troubled times our fifth objective-a new orde-can emerge”, a koju je Pinter u drami promenio u frazu – “čišćenje sveta za demokratiju”. Jasno je da je u proteklih 15-ak godina, intezitet “čišćenja” bitno uvećan i s toga bavljenje Pinterovim “Novim svetskim poretkom”, danas, 2016. godine, predstavlja apsolutnu nužnost – decidan je reditelj Radaković.
I zaista, u moru “prigodničarskih” promišljanja teatra i drame u nas, na “zadate politički korektne teme” (ugroženosti LGBT populacije, prava pasa i mačaka, anatema protivu crkvenih zajednica, ljudi u njima i učenja, prava potrošača i socijalno ugroženih grupacija…), Radakovićev dijalog sa Pinterovim viđenjem ugrožavanja ljudskih prava, koji je rediteljski vešto ukomponovan sa Pinterovim “svečarskim” govorom u povodu dobijanja Nobelove nagrade za književnost 2005. godine (koji kritikuje američku invazivnu politiku prema Iraku i Afganistanu; Pinter je čak javno nazvao američkog predsednika Buša – masovnim ubicom, a Tonija Blera – zavedenim idiotom; a nije sa goreg pomenuti, da je ovaj literata iz fenomenologije kulture 20. stoleća, bio i jedan od članova Međunarodnog odbora za odbranu Slobodana Miloševića, prim.TŽJ) i koji je imao ulogu antičkog hora i bivao puštan na video bimu, dok su na sceni (a zapravo međ’ publikom) Agota Kovač Vitkai, Marijana Prpa Fink i Predrag Momčilović u smenjujućim ulogama dželata i žrtava, formatičnim repeticijama dramskih situacija i dijaloga, dočaravali sav besmisao torture i kidanja i lomljenja ljudske egzistencije, Radaković dosta uspešno rešio komunikaciju sa samim autorom. U tom smislu, jednako su se zanatski valjanim i inspirisanim pokazali i prvak Srpskog narodnog pozorišta Momčilović i profesorka Akademije umetnosti, Kovač-Vitkaijeva, dočim ostale nezgrapnosti i nesnalaženja ovoga puta nećemo pominjati.
U svakom slučaju, “Novi svetski poredak” Srđana Radakovića, po tekstovima Nobelovca, Pintera jeste jedan od mogućih načina kako na suvisao i ne iritantan način promišljati teme iz korpusa “ugrožavanja ljudskih prava”, koji se nadam, da ćemo biti u prilici da gledamo i na nekoj od oficijelnih i institucionalnih pozornica bilo u varoši, bilo u zemlji.
Međ’ publikom koju intrigriraju “svetske teme i dileme čovečanstva”, prepoznali smo i: farmaceutkinju Aleksandru Lazić; baletske igrače – Milana Lazića i Sanju Ketig; opersku primadonu Veru Kovač Vitkai i supruga joj Lasla; flautistkinju, Lauru Levai Aksin; direktora Sterijinog pozorja, Mikija Radonjića i direktora “Bitef”-a Miloša Radakovića; novinarke Jasnu Budimirović i Natašu Gvozdenović; Olgu Horvat; vlasnike popularne knjižare “Bulevar books” – Milana i Sonju Beljanski; filosofa, Ivan Finka i brojne druge.
Autor: Teodora Ž. Janković
Foto: Vlada Rakić
