Šumanović dira i uzbuđuje, duhove i kada mu vremena, ne idu na ruku! Iako sparno, gotovo letnje vreme, o sinoćnom predvečerju u našoj varoši, okupilo je veliki broj posetilaca u Galeriji Matice srpske (GMS), na stručnom, ali i duševnom vođenju kroz izložbu “Jedna francuska epizoda Save Šumanovića”, Vesne Burojević, upravnice Galerije slika “Sava Šumanović” (GSSŠ), upriličenom kao jednog od niza pratećih programa, koji prate narečenu izložbenu postavku, sačinjenu u povodu godine u kojoj obeležavamo 120 godina od rođenja znamenitog slikara, a u Mesecu frankofonije, kao produkt međumuzejske saradnje nacionalne galerije i pinakotečke ustanove iz Šida.
Pozdravljajući prisutne, tres chic i šarmantna, upravnica GMS, Tijana Palkovljević-Bugarski, je u svom žovijalnom maniru izrazila zadovoljstvo impozantom recepcijom javnosti, kada je u pitanju Šumanovića stvaralaštvo poslednje mu pariške faze iz 1929. godine, istakavši da permanentno iščitavanje novih uglova sagledavanja u pogledu Savinih estetičko-poetičkih narativa glede stvaralaštva mu, i nejenjavajuća pažnja javnosti, u mnogome govore o činjenici, da su GMS i GSSŠ, nanovo, “pogodile” ukus i preferencije publike i savremenika, a na korist, ne samo ove dve renomirane institucije kulture, dočim i celokupne muzeološke branše.
Svojevrsna “rizničarka legata matere mu Perside”, posvećenica Šumanovića života, dela i ostavštine, Save Šumanovića, Vesna Burojević, upravnica GSSŠ, je uvodeći poklonike i znatiželjnike u ekspresiju boje i geste, u slikarstvo “napretka i povratka”, najčuvenijeg Šiđanina i moderniste, u granicama onomadnje Jugoslavije i Evrope, naglasila da se baš u tom poslednjem, Šumanovićevom boravku u Parizu i stvorenim delima u tom periodu, možda i ponajbolje iščitava Savin rad u tri pravca – klasičnom, modernom i vizionarskom, kroz tri tematska tipa slike: pejsaž, akt i gradski prizor, odnosno malu, gradsku priču.
– Iako pričamo o kratkoj životnoj epizodi umetnika, jer Šumanović po treći i poslednji puta boravi u Parizu od polovine oktobra 1928. godine do početka aprila 1929. godine, ovaj period u Savinom životu, jeste od nesamerljivog značaja za osvetljavanje i njegovog stvaralaštva i života u celini. Nakon rasprodate izložbe u Beogradu, što mu je bilo značajno, i na ličnom planu, u pogledu revalorizacije i dokazivanja roditeljima, da je posao i vokacija koju je odabrao, vredna pažnje, Sava stiže u Pariz zreo i svestan sebe, živeći kao što je želeo i bivajući zadovoljan sobom. Sa prijateljem, Švajcarcem, arhitektom Rajstom, adaptira jedan prostor, u prijatni atelje sa “diktovanim” svetlom i uočava da mu je rasveta (svetlo) drugačije od onog šidskog, kao i pejsaži kojima se posvećuje u slikarskim temama. Međ njima se svakako, izdvaja remek delo, “Luksemburški park” (uz platna “Pod mostom”, “Sante na Seni”), koje znameniti istoričar umetnosti, Miodrag B. Protić, naziva manifestom Šumanovićevog poetskog realizma.
Uz pejsaže, Šumanović, tada u Parizu, slika i aktove za koje mu poziraju najpoznatiji onomadnji pariški modeli umetničke zajednice na Monparnasu, (kojoj i sam Sava pripada)- Ajša i Kiki, a brojne varijacije na temu akta, kasnije će kulminirati ciklusom “Kupačice” – rekla je među ostalim nadahnuta Burojevićeva.
Trenutak je za napisati, da je vreme u kojem Šumanović po poslednji puta deluje u Parizu, vreme kreativne i stvaralačke potentnosti punog zamaha stilskih formacija kakve su Kubizam, Dada, itd… To je Pariz Bunjuela i Dalija u kojem baš o toj godini nastaju “Andaluzijski pas” i “Zlatno doba” (koji će zanavek promeniti tokove svetske kinematografije, vreme kada u velikom stilu “uhodava” gospođica Gabrijel Koko Šanel na svetske modne piste, vreme pisanja velikih socijalnih manifesta, rečju belle epoque 20 stoleća, koji ničim nije previđao događaje, barem kada je Pariz, kao centar umetničkog sveta u tom trenutku, u pitanju, naslućivao u razmerama velikog istorijskog stradanja, koje će se u globalnim okvirima imati za dogoditi koju godinicu potom.
U tom i takvom vremenu, potpuno autonoman, a opet, tako unutar pariske atmosfere kafea, salonskih zabava i žureva, konjskih trka, itd… Sava Šumanović, kojeg njegova prijateljica i model naziva Konteom od Pariza, aludirajući na njegovo pravilno raspolaganje primanjima, (compte, brojati, franc.prim. TŽJ) oslobođen mladalačkih iluzija, u “isusovskim godinama” (33, prim. TŽJ), prezrevši činjenicu o idealizaciji Francuza, počinje na svojim platnima da se potpisuje ćirilicom:
– Mladalačka zanesenost svim što je francusko postaje prošlost. Francuski potpis se od tada, pojavljuje na svega par slika. To je prvi put da sa sigurnošću možemo protumačiti kako putem potpisa Šumanović simbolično, na suptilan način, iskazuje sopstvene stavove koji ne moraju biti direktno povezani sa slikarstvom – promišljala je upravnica GSSŠ, Vesna Burojević.
Međ mnoštvom slušalaca i publike, koje i danas dira Šumanovića genijus, o sparnom predvečerju u GMS, prepoznasmo i: reditelja Gorana Vukčevića; glodurku magazina “Lepota i zdravlje”, Lidiju Ćulibrk; novinarku, Vesnu Farkaš; izdavača i predsednika kompanije Color Press Group, Roberta Čobana; Tatjanu Stanimirović i Miroslava Farkaša; zmanicu tužioca osnovnog suda u Novom Sadu, Vladanu Todorić; arhitekte Dušana Jovanovića i Vladu Rakića, i brojne druge.
Autor: Teodora Ž. Janković
Foto: Jelena Ognjanović
