Priča o Balkanofilmofiliji u današnjoj stvarnosti (kulturnoj, političkoj i istorijskoj) zemalja jugoistočne Evrope je preko potrebna svima nama. Nakon pada Berlinskog zida 1989. godine, i velikih ideala za sve zemlje u ovom regionu koji su se pretvorili u veliki košmar sa početkom krvavih ratova na prostorima bivše Jugoslavije, koji su ostavili hiljade žrtava i više miliona raseljenih lica. Veliki broj balkanskih, evropskih i svetskih stvaralaca u svim domenima tražili su načine da ponovo uspostave kulturne mostove i pretvore Balkan u polje civilizacije, umesto da budu zarobljenici mržnje i želje za međusobnim istrebljenjem i likvidacijom.
Prva takva inicijativa bila je Književna nagrada Balkanika, koja je počela da se dodeljuje za najbolji roman svih balkanskih književnosti, a zatim i formiranje teatarske asocijacije NETA, kada je početkom 2000. godine, počela ponovo razmena predstava na raznim festivalima koji su označili početak novog perioda evropeizacije Balkana u domenu kulture.
Tako se 2003. godine rodio Festival Akter Evrope na bregovima Prespanskog jezera, koji je Evropski parlament proglasio Međugraničnim evropskim parkom. Počevši od legendarnog jugoslovenskog i srpskog glumca Ljube Tadića, koji je upravo ove godine proglašen za Aktera Evrope, čitava plejada balkanskih evropskih glumaca prenela je poruku mira i razumevanja, kao što su: Rade Šerbedžija, Anastas Pop Dimitrov, Joana Popovska, Rada Đuričin, Dimitri Orgotski, ali i velika imena iz Pariza – Marcel Bozzone, iz Londona – Bruce Mayers, iz Bukurešta – Ion Caramitru, sve do ovogodišnje pobednice, legendarne portugalske glumice Marie do Ceu Guerra iz Lisabona.
U domenu balkanske kinematografije najznačajniji događaj je formiranje Festivala SEE a Paris 2011. godine i festivala SEE a Berlin, četiri godine kasnije, koji su istiniti prozori novih filmskih ostvarenje iz svih balkanskih zemalja, svakog proleća u dva centra evropske kulture.
Najistaknutije pariske novine, poput Le Monda i Telerama, pisale su da su ovi festivali pravi stvaraoci Kulture mira među balkanskim narodima i opravdavaju definiciju velikog švajcarskog pisca Nicolasa Bouviera koji je napisao: “Balkan je SRCE EVROPE”.
Festival jugoistočne Evrope u Parizu je bio pokrenut od više balkanskih kulturnih sanjara i francuskih legendarnih ličnosti, poput Claudea Lelucha, Charlesa Aznavoura, Yvesa Boisseta, koji su u kulturnom pariskom bioskopu L’Entrepot u 14. arondismanu Pariza, započeli jednu čudnu balkansku kulturnu avanturu u Evropi.
To je bilo slično želji Žana Monea, oca Evropske Unije, koji je zapisao u svoj dnevnik: “Ako bi Evropa trebalo ponovo da se stvara, moralo bi se započeti sa kulturom!”
U našem slučaju možemo da preuzmemo istu formulaciju – Ako bi Balkan trebao da se ujedini kao civilizacijsko polje, to bi trebalo da bude napravljeno devizom da samo kultura može pacifizovati Balkan!
Od te godine do danas je prikazano oko 150 igranih, 100 dokumentarnih, 50 animiranih i preko 300 kratkometražnih filmova iz svih zemalja jugoistočne Evrope.
Na prvom izdanju u Parizu lično se obratila generalna direktorica UNESCO-a Irina Bokova, a prvi put u istoriji Ministarstvo kulture Francuske jednu balkansku manifestaciju, već nekoliko godina stavlja pod svoje visoko pokroviteljstvo.
Pored velikog broja mladih sineasta koji su svoje prve susrete ostvarili sa evropskom publikom u Parizu, a od 2014. godine i na Berlinskom festivalu od prvog izdanja do danas, dodeljuje se Nagrada za životno delo Gran Pri SEE Actor, koja je do sada dodeljena Mikiju Manojloviću (Srbija), Metu Jovanovskom (Makedonija), Mileni Zupančić (Slovenija), Emiru Hadžihafisbegoviću (Bosna i Hercegovina), Banetu Popoviću (Crna Gora), Cvetani Manevoj (Bugarska)…
Takođe, veliki događaj na festivalu je predstavljanje legendarnih reditelja iz jugoistočne Evrope, nagradom za životno delo, SEE Legend, koja se dodeljuje u Parizu i Berlinu i koja je do sada dodeljena Veljku Bulaiću, Dušanu Makavejevu, Lucijanu Pinitiliju, a ove godine 2019, ovo priznanje dobio je srpski reditelj Boro Drašković koga su ovacijama pozdravili filmofili u Parizu i Berlinu.
Tokom Festivala koji su se održali sa velikim interesovanjem francuske i nemačke publike, profesor Boro Drašković predložio je jednu izvanrednu ideju: – Nagrađeni filmovi na Festivalima u Parizu i Berlinu da se prikazuju iste godine u više gradova jugoistočne Evrope.
Ovim se rađa jedan novi festival na Balkanu pod imenom BALKANOFILMOFILIJA!
Prvi grad u kojem će započeti ta tradicija je Novi Sad, i to 9. decembra 2019. godine, jer je Boro Drašković jedan od osnivača Akademije umetnosti u Novom Sadu, a nakon toga će se nastaviti u više gradova jugoistočne Evrope: Beograd, Podgorica, Sarajevo, Skoplje, Sofija, Tirana…
Na taj način će se ostvariti jedna civilizacijska ideja Ujedinjavanje Balkana kroz evropeizaciju, ali zasnovanoj na kulturnim identitetima koji će obeležiti ovo naše vreme prepuno turbulencija, sa nadom da će lepota i umetnost čak i na Balkanu spasiti svet!
Izvor i foto: Promo
