Uoči Dana državnosti, svečano je otvorena izložba Plemstvo u srpskoj vizuelnoj kulturi XVIII veka, a prisutnima su se obratile dr Tijana Palkovljević Bugarski, upravnica Galerije Matice Srpske, dr Aleksandra Čelovski, autorka izložbe i dr Branka Kulić, istoričarka umetnosti.
“Svake godine Galerija Matice srpske povodom Dana državnosti priređuje izložbu sa idejom da ovaj praznik prikaže kroz svoju kolekciju. Ove godine odlučili smo se da obradimo temu koja je neobična i drugačija, ali koja je izuzetno zanimljiva i koja je obeležila period 18. veka. Realizacijom izložbe o plemstvu želeli smo da ukažemo na važnost srpskog plemstva kroz vojnu, društvenu i kulturnu delatnost na putu ka ostvarenju nacionalne države” – izjavila je dr Tijana Palkovljević Bugarski.
Dr Aleksandra Čelovski o izložbi je rekla:“Kada radite u muzeju, i kada se vaša doktorska disertacija pretoči u knjigu, a potom u izložbu, to je na neki način za istoričara umetnosti najlepši pečat i završetak bavljenja određenom temom. Ja bih skrenula pažnju na celinu Patroni i dobrotvori s obzirom da je na neki način jedna od poruka ove izložbe da su se pojedinci udruživali i zajednički doprinosili podršci u izgradnji srpske kulture tokom 18. veka”.
Dr Branka Kulić otvorila je izložbu rečima: “Želela bih samo da vam naglasim i da vas zamolim da pažljivije pogledate lica našeg plemstva 18. veka – to su naši preci, možda bliži, možda dalji. Ovo je tema kojom se retko ko bavi, te je znanje i bogatstvo koje je Aleksandra donela u Galeriju izuzetno značajno.”
Izložba Plemstvo u srpskoj vizuelnoj kulturi XVIII veka nastala je kao rezultat doktorske disertacije i višegodišnjeg istraživanja dr Aleksandre Čelovski, kustoskinje Galerije Matice srpske. Publici će biti predstavljen život plemstva okupljenog pod okriljem Karlovačke mitropolije tokom XVIII veka kroz više izložbenih celina U okviru reprezentativne javnosti, Plava krv i vrlina: tipovi plemstva, Obrazovanje kao privilegija, Patroni i dobrotvori, Porodična galerija: bračne strategije plemstva, Plemstvo i ktitorstvo. Kroz preko 80 umetničkih dela, predmeta i arhivske građe izložba analizira fenomen plemstva iz različitih perspektiva, od sticanja plemićkog statusa, prilagođavanja ličnog identiteta pojedinca zahtevima reprezentativne javnosti kroz poručivanje portreta, prilaganje Crkvi i ktitorske aktivnosti, patronažu umetnosti i kulture, podizanja raskošnih kurija i dvoraca pa do odabiranja lokacija grobnih mesta.
Izložba o plemstvu u XVIII veku vraća nas u period u kom reč plemstvo ne označava imaginarne likove, već stvaran sloj društva koji je zbog svojih zasluga i vrlina uživao privilegovan položaj. Istinita priča o stupanju u redove plemstva, hijerarhijske podele statusa, nivo moći i povlastica koje su posedovali, dosta je kompleksna. Statusne razlike su uočavane kroz posedovanje imanja, porodičnog grba, epiteta u imenu ili preko načina odevanja, nošenja nakita i oružja. U izložbenom prostoru, kroz pažljivo posmatranje detalja na slikama, analiziraće se modeli dokazivanja pripadnosti reprezentativnoj javnosti, ali se ujedno preko njih može otkriti eventualna izveštačenost ovog sloja. Takođe, srpske porodice su, nakon sticanja plemićkog statusa, stupale u red privilegovanih i težile su borbi za široke slojeve srpskog stanovništva. Zbog svega navedenog, promatranje plemstva sa sobom nosi izazovna pitanja o raspodeli moći, vrednostima koje moć dodeljuju i mogućnostima koja ona nosi, te da li privilegije bivaju iskorišćene samo za sopstvenu ili opštu dobrobit. Iako život pojedinih plemićkih porodica nije bio na evropskom nivou, čast i izvestan ponos zbog pripadanja plemstvu su uvek bili prisutni.
Pored portreta habzburških vladara i Srba plemića iz Galerije Matice srpske, biće izloženi portreti iz kolekcije Narodnog muzeja Srbije i Muzeja grada Beograda, ali i iz Nacionalnog muzeja Mađarske iz Budimpešte, Muzeja lepih umetnosti Budimpešta, Srpskog crkvenog muzeja u Sentandreji i Riznice srpske pravoslavne eparhije temišvarske. Izuzetno važni dokumenti i predmeti za razumevanje plemstva kao društvenog fenomena su povelje o dodelama i potvrdama plemićkog statusa iz kolekcija Istorijskog muzeja Srbije, Vojnog muzeja, Arhiva Vojvodine, Muzeja Vojvodine, Muzeja Srpske pravoslavne crkve i Gradskog muzeja Vršac. Uz to, primenom savremenih tehnologija predstavljen je izgled plemićkih kurija podizanih u Banatu i Bačkoj, a njihov prvobitni sjaj i reprezentativnost dočarani su predstavljanjem rezultata projekta digitalne rekonstrukcije enterijera dvoraca pomoću veštačke inteligencije.
Tokom trajanja izložbe biće realizovan bogat prateći program u vidu različitih predavanja stručnjaka iz oblasti društvene i kulturne istorije novog veka petkom u 19.00 sati, kao i autorskih i kustoskih vođenja vikendom u 13.00 i 17.00 sati. Za decu i tinejdžere biće pripremljene tematske kreativne radionice subotom u periodima od 11.00 do 12.30 sati i od 16.00 do 17.30 sati. Prateći program možete pratiti na zvaničnom sajtu i na društvenim mrežama Galerije Matice srpske.
Publika će moći da pogleda izložbu do 1. juna 2025. godine.
Realizaciju kataloga i izložbe omogućilo je Ministarstvo kulture Republike Srbije.
Izvor: NS Hronika
Foto: Martin Candir
