Na prostoru nekadašnje Jugoslavije, po popisu iz 1931. godine, skoro pola miliona ljudi se izjasnilo da im je maternji jezik nemački, a na prostoru tadašnje Vojvodine 358.604. ljudi, što je bilo 20,61% od ukupnog vojvođanskog stanovništva. Na poslednjem popisu iz 2011. udeo nemačkog stanovništva u vojvođanskom društvu sveo se na 0,16%.
Pred kraj rata 1944. jedan deo žitelja Vojvodine nemačkog porekla evakuisao se pred dolazak Crvene armije i jedinica Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije, zbog straha da im je ugrožena bezbednost, a jedan deo je pobegao, jer je znao šta je činio tokom rata. Najveći broj ljudi ostao je u svojim domovima, verujući da vlast koja dolazi nema razloga da se loše ophodi prema njima.
Smatrajući da su svi Nemci i Nemice krivi, tadašnja nova vlast je započela nasumična, a onda i masovna ubistva, pljačkanja, maltretiranja, silovanja Podunavskih Nemaca/Nemica koji su ostali. Nastavilo se s organizovanjem prinudnog rada i slanjem u SSSR, uspostavljanjem logora, konfiskacijom imovine i oduzimanjem svih građanskih prava Podunavskim Nemcima. U logore su internirani ljudi, od beba do starih i nemoćnih i tamo mnogi i umiru: od slabosti, gladi, bolesti, neki su ubijeni, neki nestali, neki izvršili samoubistvo.
Više godina kasnije, nakon raspuštanja logora i ponovnog uspostavljanja nazovi normalnog života, i dalje su često omalovažavani i kinjeni zbog svoje etničke pripadnosti, pa mnogi odlučuju da napuste Jugoslaviju, kad su se konačno stekli uslovi za to.
Nemci koji su ostali nosili su beleg, tišinu i traumu. Oni koji su otišli, uz olakšanje što su pobegli i izvukli se, nosili su teško breme praznine u srcu. Vraćaju se, ponekad, da svojim potomcima pokažu gde je bio njihov dom.
Zbog toga je nastalo istraživanje (istovremene promocije publikacije) “Na tragu Podunavskih Nemaca u Vojvodini” – koje se pita zašto nema više Nemaca u našem komšiluku, a nekad ih je bilo puno, čini vidljivim šta se dešavalo sa njima posle Drugog svetskog rata, postavlja pitanje da li su svi krivi za užase tokom rata, razmišlja da li će pravda biti izmirena ukoliko koristimo stav i sprovedemo u delo frazu “dobili su šta su zaslužili”, kao i da li činjenjem nove nepravde može da se ispravi stara. Priznaje žrtvama da one to jesu, baca novo svetlo na istinu, pokušava da rasvetli tamne mrlje vlastite prošlosti…
Sa svoje strane, UK Parobrod kao domaćin će istovremeno, kao uvod u navedeno, simbolično obeležiti dve značajne godišnjice – 500 godina Luterove reformacije i 300 godina rođenja Marije Terezije, koji su na određeni način značajno determinisali postojanje nemačke kulture na ovim prostorima.
Dokumentarna izložba “Na tragu Podunavskih Nemaca u Vojvodini“, otvorena u Ustanovi kulture ”Parobrod”, postavlja pitanje šta se dogodilo sa nemačkom nacionalnom manjinom posle rata. Izložba je nastala kao posledica istoimenog istraživanja autorki Helene Ril i Marijane Stojčić.
Foto: Goran Zlatković
