Sinoć je u prostoru Spomen zbirke Pavla Beljanskog (SZPB), Moderna galerija (MGZ) iz Zagreba, po prvi put u Srbiji pred brojnim znatiželjnicima, mariocima i predstavnicima sedme sile predstavila izbor od 68 umetničkih dela pod nazivom “Miroslav Kraljević i sledbenici“.
Ova prva velika izložbena razmena na relaciji dvaju država, Hrvatske i Srbije je veliki kulturni događaj, ne samo za kulturnu već i kulturološko-društvenu scenu sredina kakve su Zagreb i Novi Sad, a nastala je kao rezultat višegodišnje međumuzejske saradnje Moderne galerije i Umjetničkog paviljona iz Zagreba sa jedne i SZPB sa druge strane.
Budući su konzumenti kulturnih događanja u prilici da uživaju u delima iz kolekcije diplomate Pavla Beljanskog, upravo ovih dana u glavnom gradu Republike Hrvatske, dok je novosadska i ostala zainteresovana publika, od sinoć u prilici da se upozna sa delima koja prate genezu i razvoj hrvatskog modernizma u prve tri decenije 20. veka i to na platnima koje potpisuju uz Miroslava Kraljevića i Milan Štajner; Zlatko Šulentić; Vilko Gecan; Milivoj Uzelac; Marijan Trepše; Ignjat Job; Marin Tartalja, ali i Petar Dobrović i Sava Šumanović…
Pozdravljajući prisutne upravnica galerije SZPB dr Jasna Jovanov je rekla da su “ovakvim načinom i rezultatima saradnje, dveju institucija kulture počele da se ispisuju stranice nove istorije ne samo SZPB (koja je po prvi put bila u prilici da izloži celovitu kolekciju van granica naše zemlje), već su realizovane i dve izložbe,koje predstavljaju nešto specifično i značajno za sve nas“, implicirajući na istu ili sličnu estetičku i formacijsku liniju u kojoj su se kretale ondašnje likovne scene Zagreba i Novog Sada.
Upravnica Moderne galerije, Biserka Rauter Plančić je rekla da joj je neobično zadovoljstvo što se pred Novosađane i Zagrepčane, Moderna galerija predstavlja u jednom od svojih najlepših izdanja, “kralježnicom svojih umjetničkih zbirki” jer ima prvaka hrvatske moderne, Miroslava Kraljevića i njegove nastavljače čije su slikarske brazde uzorane 1912. godine, i dodala:
“Sa ovako rafiniranim izborom te opsegom i koherentnošću izložaka, MG po prvi puta ikada gostuje u Srbiji. Ukazujući na ulogu evropskog slikarskog nasleđa i moderniteta kojima su se priklanjali slikari iz Kraljevićevog kruga, zastupljeni mahom u obe zbirke,zagrebačkoj iz koje je nareprezentativniji deo pred vama i novosadskoj koja ovih dana oduševljava publiku u Zagrebu, želeli smo dr Maković, dr Jovanov i moja malenkost otkriti njihove dodirne tačke i prikazati ih,sve te autore prikazane i u Zagrebu i kod vas, sudeonicima internacionalnog duha evropskog slikarstva sa početka 20 stoleća”, otkrila je intencije ovih postavki, Rauter Plančićeva, dodajući da je koncepcijski, izvedbeno i finansijski ovo bio zahtevan kultur-produkcijski poduhvat.
Autor postavke izložbe “Kraljević i sledbenici”, predsednik Društva povjesničara umjetnosti Hrvatske, znameniti regionalni istoričar umetnosti, dr Zvonko Maković (koga je novosadska publika bila u prilici da sluša i na „Book talk“ konferenciji Color press grupe, ali i na otvaranju velike retrospektivne izložbe, predstavnika novosadske konceptuale, Božidara Mandića) prisutne je upoznao sa osnovnim estetičkim smernicama Miroslava Kraljevića i njegovim uticajem na generacije tada stasavajućih slikara:
“Ova izložba je svojevrstan odgovor na izložbu koja je otvorena u Zagrebu, 19.novembra u Umjetničkom paviljonu gde su predstavljena izabrana dela SZPB. Ponudu da u izložimo u Zagrebu u najreprezentativnijem prostoru kakav je Umjetnički paviljon, smo prigrlili i bili vrlo počašćeni tim pozivom i hteli smo se na adekvatan način revanširati i zahvaliti Novom Sadu što nam je ukazao čast i veselje da možemo videti dela SZPB i s toga smo se odlučili za ono što je zaista najbolje u našoj sredini-a to su dela Miroslava Kraljevića i sledbenika koja su temelj koji je udario buduće smernice hrvatskog slikarstva u XIX stoleću. Kraljević je okrenuo smer od Beča i Minhena, njihovog simbolizma i secesije, prema, istina,nešto starijoj opciji,a to je impresionizam Edvarda Manea. No isto tako je na nedvosmislen način i kasnijim svojim delima,uputio sledbenike na tada, upravo nastajući ekspresionizam. I to poslednje što je učinio jer je preminuo vrlo mlad, ostavilo je nedvosmislen uticaj na tada tek stasavajuće generacije, praktično tinejdžera koji će potonje postati vrhunski hrvatski slikari”.
U ime grada Zagreba i gradonačelnika Milana Bandića, prisutne je pozdravio i zamenik pročelnika Ureda za kulturu, obrazovanje i sport Tedi Lušetić govoreći da se u vremenima podizanja ograda i granica,umetnost nanovo ispostavlja kao primer one civilizacijske mere, koja granice ne priznaje i ne poznaje i dodao:
“Rekao bih da je ovo kruna saradnje dvaju gradova. Ne moram pobrajati od same povjesti i istovremene gradnje zagrebačkog Hrvatskog narodnog kazališta i novosadskog Srpskog narodnog pozorišta, gostovanja brojnih glumaca i velikih umetnika,do poslednjeg gostovanja Zagrebačke filharmonije u vašem gradu. Svedoci smo da nas umetnici uče da ne postoje nikakve granice i da nam njihova saradnja može ukazatikako dva mala naroda,ali velikih kultura, mogu zajednički pokazati svim tzv. velikim kulturama, da smo ovde i da postojimo”, zaključio je Tedi Lušetić.
Izložbu je potom, otvorio pokrajinski sekretar za kulturu i javno informisanje Slaviša Grujić, šarmantnom opaskom da bi internacionalist po opredelenju, diplomat Beljanski bio ponosan u oba slučaja: i izložbenom postavkom u Zagrebu i onom koja se našla u njegovom Legatu, a pristiglom iz Zrinjevačkog zdanja Vranyczanijeve palače gde je smeštena Moderna galerija u Zagrebu.
Uprkos svemu napisanom i izgovorenom, uprkos činjenici da je međumuzejska saradnja triju regionalnih institucija kulture, sinoćnim činom otvaranja postavke „Miroslav Kraljević i sledbenici“, verovatno otvorila put i za dalje i druge saradnje međ srodnim institucijama i delatnicima iz kulture, ispred izvršne administracije grada Novog Sada, prisutne nije pozdravio, niti se pojavio iko.
Ali smo zato među brojnim zvanicama koje je ovaj istorijski događaj zaintrigirao prepoznali i: Evu Brunović iz Ministarstva kulture Republike Hrvatske; profesora novosadske Likovne akademije Dušana Todorovića; direktora Zavoda za kulturu Vojvodine Vladu Kopicla; NINovog laureata Slobodana Tišmu; advokata Dragomira Jankova; Rubena i Ljubicu Dajč; arhitekte Gordanu Đilas i Vladu Rakića; istoričare umetnosti Lidiju Ham; Snežanu Mišić; Igora Borozana; Danijelu Haldu; konceptualistu Božidara Mandića; Živka Grozdanića; upravnicu Galerije Matice srpske Tijanu Palkovljević-Bugarski; dramaturga Svetislava Jovanova; Branislava Gutu Grubačkog; slikarke Branku Knežević-Janković; Snežanu Petrović; Gigu Đuragića; grafičarku Kseniju Čobanović; brojne novinare među kojima i: Ninu Popov; Blažu Popovića, Bojanu Karavidić; Stašu Jamušakov; Vladimira Crnjanskog i druge…
Izložba „Miroslav Kraljević i sledbenici“ će biti otvorena do 21. februara 2016. godine i biće upotpunjena nizom pratećih programa, o kojima ćete čitati i na stranicama NS Hronike.
Autor: Teodora Ž. Janković
Foto: NSHronika
