U okviru manifestacije Kaleidoskop kulture, u prostorima Distrikta, nove kulturne četvrti u Novom Sadu, otvorena je reprezentativna izložba “Na putevima srpske umetnosti 1923-2023 – Od Konjovića do Marine Abramović”. Postavku je priredila novosadska Galerija Bel art u saradnji sa Fondacijom “Novi Sad – evropska prestonica kulture”. Prema konceptu autora izložbe, likovnog kritičara Save Stepanova zamišljena je kao jedan mogući pogled na najznačajnija zbivanja i umetničke ličnosti koje su obeležile srpsku modernu umetnosti tokom proteklih sto godina od 1923, kada je formiran Distrikt u Novom Sadu, pa do danas.
Na otvaranju izložbe direktorka Galerije Bel art Vesna Latinović je ukazala da ovako ambiciozne i kompleksne izložbe obično realizuju muzeji, ali ovog puta odlučeno je da se predstave dela savremene istorije umetnosti koja ne mogu da se vide u muzejima a nalaze se u privatnim kolekcijama. Izrazila je zahvalnost kolekcionarima iz Novog Sada i Beograda što su na ovaj način izneli u javnost radove koji čine nacionalnu kulturnu baštinu. Pasionirani ljubitelji umetnosti, po njenim rečima podstiču razvoj umetničke scene, a vrlo često na kraju svoje kolekcije ostavljaju muzejima. Deo radova predstavljen na ovoj izložbi je iz kolekcije kompanije Wiener Stadtische koja je tokom proteklih deset godina prikupila više od šest stotina umetničkih dela.
U ime organizatora izložbe, ispred galerije Bel art, direktorka Vesna Latinović je istakla da Wiener Städtische osiguranje, čija su umetnička dela predstavljena na ovoj izložbi, kao društveno odgovorna kompanija podstiče savremenu umetničku produkciju i stvaralaštvo i promoviše nove umetničke prakse. Zahvalila se Wiener Städtische osiguranju što su ustupili, iz svoje bogate Wiener art kolekcije savremene srpske umetnosti, 29 umetničkih dela od 12 autora i doprinella reprezentativnosti ove izložbe. Takođe je naglasila značaj učešća legatske Galerije “Milan Konjović” iz Sombora i Zepter muzeja, prvog privatnog muzeja kod nas, te kolekcija iz fonda Internacionalnog simpozijuma skulpture “Terra” iz Kikinde, Umetničke kolonije “Ečka” pri Savremenoj galeriji Zrenjanin, te Radionice za izradu tapiserija “Atelje 61” na Petrovaradinskoj tvrđavi.
Izložba je prezentovana u pet segmenata koji su određeni društvenim ambijentom, ali i likovno-umetničkim specifičnostima i predstavljena je u šest zasebnih prostora u objektu nazvanom “Radionica” u okviru Diskrikta.
Prvi deo izložbe markira period od dvadesetih godina prošlog veka pa do početka Drugog svetskog rata, pojavu zenitizma, kao našeg autentičnog doprinosa internacionalnoj avangardi. Dvadesete su i vreme u kojoj se javlja kubizam kojim je u našem slikarstvu uneta drastična promena shvatanje slike i njenog koja je doprinela razvoju modernističkih ideaja u srpskom slikarstvu prve polovine dvadesetog veka. Sledi segment u okviru koga je predstavljen period ekspresionističkog slikarstva od intimizma do snažnog kolorizma, kroz dela velikana naše umetnosti Save Šumanovića, Jovana Bjelića, Petra Dobrovića, Ivana Radovića, Stojana Aralice, Marka Čelebonovića, Milene Pavlović Barili, Ivana Tabakovića i drugih… U okviru izložbe sačinjen je i omaž Milanu Konjoviću, povodom 125 godina od rođenja i 30 godina od smrti ovog istaknutog slikara, čije je stvaralaštvo u prošlom veku trajalo čitavih sedam decenija.
Posleratna previranja u srpskoj umetnosti (od 1945. do kraja 60-tih) biće predstavljena kroz dela nove generacije umetnika koja će ustanoviti “estetski modernizam” i uvesti srpsku (i jugoslovensku umetnost) u evropske umetničke tendencije, kao što su članovi “Zadarske grupe” (Mića Popović, Petar Omčikus, Bata Mihajlović, Kosa Bokšan i dr), članovi “Decembarske grupe” (Lazar Vozarević, Zoran Petrović, Miloš Bajić, Miodrag B. Protić, Stojan Ćelić i drugi), Boško Petrović i drugi. Tih godina na sceni je i izuzetna generacija skulptora (Olga Jevrić, Ana Bešlić, Olga Jančić, Jovan Soldatović, Nandor Glid). Potom se javljaju zagovornici enformela (Filo Filipović, Mića Popović, Vera Božičković, Šilja Todorović, Branko Protić, Ač, Bogdanka Poznanović), a zatim i nekoliko zagovornika stavova “novih tendencija” (posle enformela) kao što su Mira Brtka, Milena Čubraković, Aleksandar Tomašević, Damnjan i dr). Još tokom ranih šezdesetih i sedamdesetih u srpskoj umetnosti se pojavljuju pokreti obnove slike i nove figuracije započete idejama grupe Medijala (Leonid Šejka, Vladimir Veličković, Dado Đurić i dr), transformisana u pop-artističke stavove Dušana Otaševića. Nova figurativna umetnost je potom bila izuzetno prihvaćena od tada mladih umetnika poput Milana Blanuše, Dragana Mojovića, Aleksandra Cvetkovića i drugih. Veliki rez u našoj umetnosti je napravljen krajem šezdesetih i tokom sedamdesetih godina prošlog veka kada nastupaju akteri tzv. “nove umetničke prakse” i konceptualne umetnosti, a na izložbi će biti zastupeljena dela čuvene beogradske grupe umetnika u kojoj su bili Marina Abramović, Raša Teodosijević, Era Milivojević, Neša Paripović, Zoran Popović i Gergelj Urkom i članova subotičko-novosadske grupe Bosch+Bosch (Sombati Balint, Slavko Matković, Atila Černik, Laslo Salma, Laslo Kerekeš i Katalin Ladik), Bogdanke Poznanović i članove novosadskih Grupa KOD (Slavko Bogdanović, Miroslav Radojčić, Miroslav Mandić, Slobodan Tišma, Peđa Vranješević) te grupe E KOD (Kopicl). Postmodernistička umetnost osamdesetih u predkrizno jugoslovensko doba, donosi pokret “nove slike” sa neoekspresionističkim slikarstvom koje predvode “preobraćeni” konceptualista Laslo Kerekeš, te Mileta Prodanović, Destil Marković, grupa Alter imago i vajar Mrđan Bajić. U poslednjoj deceniji dvadesetog veka dešavaju se aktivističkipokreti, obavljaju se modernistički principi naročito izraženi u “novoj skulpturi”.
Poslednji segment izložbe posvećen je umetnosti posle 2000. godine kada u srpskom društvu dolazi do tranzicijskih promena. Istovremeno, pojavila se i tranzicija unutar same umetnosti – od klasičnih ka novim tehnološkim medijima. Istražuje se novi status slike, ali i mogućnosti digitalne, tehnološke i ekranske slike.
Predstavljajući put nastanka ove izložbe autor postavke Sava Stepanov je ukazao da na početku nije ni mogao da nasluti šta sve poseduju privatni kolekcionari i šta od toga žele da prikažu javnosti. Po njegovim rečima, ova izložba je reprezentativni izbor onoga što se dešavalo u srpskoj umetnosti tokom proteklih sto godina, ali ne pretenduje da pokazuje pravce razvoja, stilske karakteristike. Stepanov kaže da je njegova osnovna želja bila da koliko god je to moguće prikaže ono što je bilo, da ne objašnjava i ne “navija” za jednu li drugu koncepciju, nego da ukaže na neke tačke u istoriji umetnosti koje ne mogu da se zaobiđu. Pri tome, ova prezentacija nije ni kompletna, ni iscrpna, kao što ni jedna izložba ne može da bude, ali omogućava, po njegovim rečima, svima koji hoće da se bave srpskom umetnošću da imaju puno dobrog materijala od koga mogu da se prave neke buduće izložbe.
Na otvaranju izložbe istaknuti vojvođanski umetnik, koji živi u Mađarskoj, Balint Sombati izveo je preformans “Na liniji”, a na fasadi zgrade Distrikta prikazan je video rad novosadskog umetnika Dragana Vojvodića “Distorzija organizma”.
Tokom trajanja izložbe, do 30. oktobra, pored vođenja kroz postavku održavaće se i niz prezentacija, razgovora, projekcija i drugih programa posvećenih srpskoj umetnosti dvadesetog i početka ovog veka.
Foto: V. Veličković
